Rok temu obiecałem, że znajdzie się coś
o historii ochrony środowiska. Słowo się rzekło…
Początków regulacji prawnych
dotyczących „śmieci” należy doszukiwać się w starożytnej Grecji – ok. 320 roku
p.n.e. w Atenach wydano przepisy nakazujące wywozić odpadki na odległość co
najmniej 1 mili. Jednak nie to jest istotne…
Polskie przepisy „odpadowe” mają
stosunkowo krótką historię, podobnie jak w większości państw europejskich –
średniowiecze było okresem, którym nastąpił regres w wielu dziedzinach
ludzkiego życia... Przez bardzo długi czas nie powiązano nadmiaru nieczystości
zalegających na ulicach z wybuchami rozmaitych epidemii!
Wracając do Polski – Marszałek Wielki
Koronny w 1743 roku wprowadził całkowity zakaz rzucania śmieci na ulice. W tym
samym roku powstało pierwsze przedsiębiorstwo gospodarki komunalnej o nazwie
„Tabor Miejski”! Dalej jednak wywożono nieczystości na rozmaite składowiska,
nie przejmując się ich wpływem na otoczenie. Pewnym zwiastunem postępu
było uruchomienie warszawskiej spalarni odpadów w roku 1906.
I.
Pierwsze regulacje prawne z zakresu czystości i porządku pojawiły się po I wojnie światowej.
Najistotniejszą rolę odgrywała Państwowa Zasadnicza Ustawa Sanitarna z dnia 8
lutego 1919 roku oraz rozporządzenia „Nadzwyczajnego Komisarza do spraw
walki z epidemjami”. Niestety, przepisy te regulowały jedynie postępowanie z odpadami
komunalnymi. Problematykę ścieków uregulowano z kolei w rozporządzeniu Prezydenta RP z dnia 16 marca 1928 roku o usuwaniu nieczystości i wód opadowych oraz w
rozporządzeniu Ministra Spraw Wewnętrznych i Opieki Społecznej z dnia 8
stycznia 1938 roku o korzystaniu z urządzeń wodociągowych oraz urządzeń do
usuwania nieczystości i wód opadowych.
Jako pewną anegdotę można przytoczyć
okoliczność, iż najsłynniejszymi polskimi przepisami „sanitarnymi” były art.
251 – 257 rozporządzenia Prezydenta RP z
dnia 16 lutego 1928 roku o prawie budowlanym i zabudowaniu osiedli, nakazujące budowę zabudowanych
ustępów (WC) na każdej zabudowanej działce, tzw. „sławojek” (ich pomysłodawcą był Minister
Spraw Wewnętrznych i Opieki Społecznej Felicjan Sławoj – Składkowski, lekarz
niezmiernie zainteresowany poprawą warunków sanitarnych ludności).
Rozporządzenie Prezydenta RP o usuwaniu nieczystości i wód opadowych było o
tyle istotne, że wprowadzało sankcje karne za naruszenie przepisów i przewidywało,
że w drodze aktu prawa miejscowego można wprowadzić obowiązek podłączenia
kanalizacji sanitarnej! Niestety, brakowało regulacji w zakresie „odpadów
przemysłowych” (innych niż komunalne). Wśród nielicznych aktów prawnych można
wymienić jedynie okólnik Ministerstwa Skarbu z dnia 21 grudnia 1934 roku w
sprawie zaświadczeń wywozowych przy odprawie przesyłek odpadów tartacznych.
Można śmiało uznać, że ww. okólnik był pierwszym aktem z zakresu
międzynarodowego przemieszczania odpadów, a także pierwszym aktem z zakresu
ewidencji odpadów.
Po II wojnie światowej, nastąpił
niewielki postęp w dziedzinie „prawa odpadowego”. Warto jednak odnotować
rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 12 lipca 1951 roku w sprawie utrzymania
czystości i porządku w nieruchomościach, którego §3 ustanawiał obowiązek
urządzenia śmietnika na każdej zamieszkanej nieruchomości. Natomiast ustawa z
dnia 22 kwietnia 1959 roku o utrzymaniu czystości i porządku w miastach i
osiedlach po raz pierwszy określała obowiązki administracji publicznej w tym
zakresie, statuując także zasady funkcjonowania komunalnych
przedsiębiorstw oczyszczania. Był to bez wątpienia ważny moment rozwoju
polskiego „prawa odpadowego”.
Nadal jednak brakowało uregulowania
problemu tzw. „odpadów przemysłowych”. Pewną próbą rozwiązania tego problemu były
uchwały Rady Ministrów, jak na przykład uchwała nr 258 z dnia 8 listopada 1974
roku w sprawie gospodarowania niemetalicznymi surowcami wtórnymi.
II.
Jednak prawdziwym przełomem okazało się
uchwalenie ustawy z dnia 31 stycznia 1980 roku o ochronie i kształtowaniu
środowiska. Po raz pierwszy zdefiniowano
odpady (art. 3 pkt 5), a także wskazano sposoby gospodarowania odpadami jak np. unieszkodliwianie (art.
53). Uzupełnieniem ustawy było rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 30
września 1980 roku w sprawie ochrony środowiska przed odpadami i innymi zanieczyszczeniami oraz
utrzymania czystości i porządku w miastach i wsiach. Po raz pierwszy wyodrębniono przepisy dotyczące zagospodarowania odpadów „przemysłowych”.
Rozdzielenie problematyki prawnej odpadów
komunalnych i „przemysłowych” nastąpiło dopiero wraz z uchwaleniem obowiązującej do dziś (niestety!!!) ustawy z dnia 13 września 1996 roku o utrzymaniu czystości i porządku w gminach, zwanej
potocznie „ustawą śmieciową”. O tej ustawie pisałem wcześniej…
III.
Kronikarski obowiązek nakazuje również wspomnieć o
podejmowanych w latach 90 – tych próbach implementacji dyrektyw unijnych (układ
stowarzyszeniowy ze Wspólnotami Europejskimi z 1991 roku zobowiązywał Polskę do
zbliżenia ustawodawstwa krajowego do obowiązującego w WE).
Pierwszą, nieudaną próbą implementacji
dyrektywy (Rady) 75/442/EWG z dnia 15 lipca 1975 roku w sprawie odpadów, była
ustawa z dnia 27 czerwca 1997 roku o odpadach.
Pierwsza taka regulacja w
Polsce przewidywała szereg instrumentów prawnych, służących zapobiegania powstawaniu
odpadów (m.in. pozwolenia na wytwarzanie, opłaty za składowanie) i po raz pierwszy
wskazywała na znaczenie tzw. zasady bliskości. Nie odpowiadała jednak potrzebom obrotu
gospodarczego i została zastąpiona ustawą z dnia 27 kwietnia 2001 roku o
odpadach, która mimo pewnych wad i lakonicznych zapisów pozwoliła wreszcie na stworzenie
systemu gospodarki odpadami z prawdziwego
zdarzenia (wprowadzając takie instytucje prawne jak plany gospodarki odpadami, obowiązki
ewidencyjne czy decyzje regulujące postępowanie
z odpadami).
Wraz z przepisami odrębnymi (m.in.
ustawa z dnia 20 stycznia 2005 roku o recyklingu pojazdów wycofanych z eksploatacji)
ustawa z dnia 27 kwietnia 2001 roku o odpadach ukształtowała nową dziedzinę prawa
– „prawo gospodarki odpadami”.
Pewnego rodzaju ukoronowaniem historii „prawa
odpadowego” stało się uchwalenie ustawy z dnia 14 grudnia 2012 roku o odpadach…
resztę historii znacie.
Brak komentarzy:
Prześlij komentarz