Zapobieganie powstawaniu odpadów niebezpiecznych w Europie.

Pod koniec ubiegłego roku ukazał się raport Europejskiej Agencji Środowiska na temat zapobiegania powstawaniu odpadów niebezpiecznych w Europie (nie tylko w UE!) w roku 2015. Opracowanie zawiera wiele interesujących wniosków i odnosi się także do Polski ale o tym później…

Klasyfikacja odpadów niebezpiecznych jest oparta o system klasyfikacji, oznakowania i pakowania substancji niebezpiecznych, stworzony na podstawie unijnego rozporządzenia CLP (rozporządzenie PE i Rady (WE) nr 1272/2008 z dnia 16 grudnia 2008 roku w sprawie klasyfikacji, oznakowania i pakowania substancji i mieszanin). Ważną częścią składową klasyfikacji jest system GHS stworzony przez ONZ, aby oznaczać substancje żrące, łatwopalne czy wybuchowe – to właśnie źródło znanych każdemu piktogramów obecnych np. na opakowaniach niektórych środków czystości. 

Klasyfikację odpadów niebezpiecznych można znaleźć również w dyrektywie ramowej 2008/98/WE z dnia 19 listopada 2008 roku w sprawie odpadów oraz naszej ustawie z dnia 14 grudnia 2012 roku o odpadach. Jest to o tyle istotne, że od rodzaju odpadów jakimi zajmują się przedsiębiorcy zależy wydanie odpowiednich pozwoleń na wytwarzanie czy odzysk odpadów. Przykładowe odpady niebezpieczne to większość odpadów medycznych (jak np. zużyte strzykawki i opatrunki…), materiały izolacyjne zawierające azbest czy baterie zawierające rtęć.

Dane z raportu wskazują, że w 2012 roku odpady niebezpieczne stanowiły 4% spośród 2,5 miliarda (!) ton odpadów wytworzonych w UE, czyli w przybliżeniu 100 mln ton! Najwięcej takich odpadów wytworzyły Bułgaria i Estonia wskutek intensywnej działalności górniczej – do odpadów wydobywczych jeszcze wrócimy… Średnia unijna to 200 kg na osobę, zaś w przypadku Estonii to prawie 7000 kg! Największy wzrost ilości odpadów niebezpiecznych (ponad trzykrotny!) zanotowano w Turcji, największy spadek na Islandii, Malcie, w Chorwacji i Belgii.

Co do zasady, zapobieganie powstawaniu odpadów niebezpiecznych jest objęte krajowymi planami gospodarki odpadami (choć Niemcy rozdzielają obie sfery…). Praktycznie rzecz biorąc, wszystkie krajowe programy zapobiegania powstawaniu odpadów (może z wyjątkiem Słowacji) uwzględniają rosnącą ilość odpadów w postaci zużytego sprzętu elektrycznego/elektronicznego i baterii. Każdy kraj prowadzi swą własną politykę środowiskową w tym zakresie np. Austria (pionier w dziedzinie gospodarowania odpadami niebezpiecznymi) kładzie nacisk na odpady „budowlane”, a Szwecja na odpady z przemysłu tekstylnego…

Jakby nie było, podstawową zasadą gospodarowania odpadami jest zapobieganie ich powstawaniu (tzw. drabina Lansinka, o której kiedyś pisałem)…

Wiele osób słysząc hasło „odpady niebezpieczne” widzi oczyma wyobraźni nieszczelne beczki z chemikaliami niczym niskobudżetowej hollywoodzkiej produkcji. Nie trzeba popadać w panikę – takie odpady można efektywnie wykorzystać. Dobrym przykładem jest szczecińska oczyszczalnia ścieków, która porozumiała się z producentem nawozów i jej popioły powstałe ze spalania osadów ściekowych są wykorzystywane do odzyskiwania fosforu (ponad 1500 ton rocznie). Innym przykładem z Polski może być zagospodarowanie odpadów wydobywczych – w 2012 roku było to aż 68 milionów ton (ponad połowa wszystkich odpadów przemysłowych w Polsce), z czego część to właśnie niebezpieczne. Corocznie 3 mln ton takich odpadów wykorzystuje się do wypełniania wyrobisk górniczych (dwie pieczenie na jednym ogniu – pozbywamy się odpadów niebezpiecznych i zapobiegamy szkodom górniczym)!